Nieuchronnie wielkimi krokami zbliża się lato, czas wysokich temperatur i epidemia potówek. Mając małe dziecko, wielką sztuką jest uniknięcie przegrzewania malucha. Problem dotyczy zwłaszcza dzieci, które nie są jeszcze na tyle mobilne, by co chwilę móc zmienić pozycję, ułatwiając w ten sposób skórze dopływ świeżego powietrza. Właśnie o tej porze roku najtrudniej o optymalizację temperatury u noworodka.
Przegrzewanie
Dziecko, które przyszło niedawno na świat, dopiero uczy się regulacji temperatury swojego ciała w zależności od temperatury otoczenia. Odruchem większości ludzi na widok noworodka jest przykrywanie, naciąganie skarpetek i zakładanie „obowiązkowej” czapeczki, czasem przez całą dobę.
Noworodek karmiony naturalnie pierwsze tygodnie życia spędza głównie przytulony do piersi mamy. Każdy, kto trzymał na rękach małe dziecko wie, że taki maluch działa jak grzejnik. Od przyjemnego wzajemnego ogrzewania się do niebezpiecznego przegrzania droga jest krótka i bardzo prosta.
Gdy dziecku jest za ciepło, zaczyna się pocić, jego skóra paruje, co prowadzi do zwiększonej utraty wody z organizmu. To z kolei pogłębia fizjologiczny spadek masy ciała oraz może prowadzić do odwodnienia, czego efektem ubocznym prawdopodobnie będzie zwiększona żółtaczka fizjologiczna oraz zbyt duże stężenie sodu we krwi (hipernatremia).
To wszystko będzie odpowiadało m.in. za osłabienie dziecka, jego senność, złe samopoczucie i niechęć do ssania. Niechęć do ssania i senność kolejny raz pogłębią spadek masy ciała i maluch wpadnie w błędne koło. Główne zagrożenia dla noworodka wynikające z przegrzania widać na poniższym schemacie.
Zapobieganie przegrzania
Nie od dziś wiadomo, że łatwiej zapobiegać niż leczyć. Zwłaszcza potówki i odparzenia. Stosując kilka podstawowych zasad podczas pielęgnacji i karmienia malucha można z dużym powodzeniem uniknąć problemów związanych z przegrzaniem, szczególnie problemów skórnych mamy i dziecka. Jak w takim razie sobie radzić w trakcie nadchodzących upałów?
Mama
- pij dużo wody – nie wmuszaj w siebie, ale pamiętaj, by zawsze podczas karmienia mieć pod ręką szklankę wody lub butelkę, z której będziesz w stanie się napić używając jednej ręki (butelki 1,5 litrowe są nieporęczne, świetnie się sprawdzają te 0,7-1 litrowe z dziubkiem, bo nie trzeba ich odkręcać (dla ekomam dobrym rozwiązaniem będzie butelka z filtrem), w trakcie upałów łatwo o odwodnienie,
- zrezygnuj ze zbyt mocno dopasowanych ubrań, ze sztucznych materiałów, najlepiej sprawdzi się przewiewna bawełna, bambus, merynos,
- przygotuj sobie w miejscu karmienia małą ściereczkę lub pieluszkę i miseczkę z wodą do przecierania dla ochłody buzi, karku, szyi, ramion; do wody dolej odrobinę oleju migdałowego, kokosowego, oliwy z oliwek lub innego, by sama woda podczas parowania na skórze nie wysuszała jej, a delikatnie nawilżała utrzymując dłuższy czas uczucie świeżości,
- jeśli masz duże piersi, dbaj szczególnie o ich higienę w trakcie upałów, wycieraj pot, który się gromadzi pod nimi oraz zasypuj mąką ziemniaczaną by zapobiegać odparzeniom,
- podczas karmienia kładź między siebie a malucha pieluszkę bambusową, która 3 razy bardziej chłonie wilgoć niż bawełna, ma właściwości antybakteryjne i antygrzybicze, chłonie brzydkie zapachy, jest bardzo miękka, nie uczula oraz daje uczucie chłodu, co sprawia, że przyda się u noworodków i niemowląt również jako letni kocyk lub otulacz,
- nie bój się wietrzyć mieszkania, nawet przy noworodku; pilnuj tylko, by nie siedzieć z dzieckiem na linii przeciągu,
- włącz wentylator i ustaw w taki sposób, by nie wiał bezpośrednio na ciebie i dziecko.
Dziecko
- przede wszystkim przystawiaj dziecko częściej do piersi – jemu również chce się pić,
- codziennie zabieraj dziecko na spacer – nie ma złej pogody, jest tylko nieodpowiednie ubranie; wybierz taką trasę spaceru, by móc w razie potrzeby nakarmić dziecko na ławce w cieniu,
- zakładaj dziecku odpowiednie ubranka, które powinny być nieco większe i luźniejsze:
- bawełniane – najtańsza opcja i najbardziej uniwersalna;
- z wełny merynosów – są niezwykle delikatne, mają właściwości termoizolacyjne, co oznacza, że latem chłodzą, a zimą grzeją, mogą uczulać;
- z włókna bambusowego – również bardzo delikatne, sprawdzą się u dzieci z problemami skórnymi, zwłaszcza AZS, dają uczucie chłodu;
- rozważ rezygnację z pieluch jednorazowych na rzecz pieluch wielorazowych, ewentualnie wietrz pupę dziecka na podkładzie poporodowym i tetrze,
- po karmieniu sprawdź dokładnie ubranko dziecka, czy nie jest mokre od potu i w razie potrzeby zmień na nowe,
- przygotuj miseczkę z wodą z dodatkiem olejku ze słodkich migdałów, oleju kokosowego, oliwy z oliwek oraz czystą pieluszkę lub waciki – po karmieniu przetrzyj maluchowi okolicę ust i podbródka, a następnie osusz i w razie potrzeby okolice podbródka i szyi dziecka zasyp mąką ziemniaczaną – okolice ust znajdują się w bezpośrednim kontakcie z piersią mamy, co może prowadzić do nadmiernego pocenia, również w okolicach podbródka i szyi szybko dochodzi do przegrzania, dbaj o to by te miejsca były zawsze suche i czyste.
Domowe sposoby na potówki
Warto wspomnieć również o tym, że nieodłącznym efektem przegrzania małego dziecka, nie tylko noworodka, są potówki. Potówki zwykłe to pęcherzyki wypełnione przeźroczystym płynem, przy prawidłowo prowadzonej pielęgnacji ustępują w ciągu kilku dni. Potówki nadkażone są czerwone, wypełnione mętnym płynem, swędzą i powstają w wyniku zakażenia bakteryjnego – warto, aby zobaczył je lekarz.
Domowe sposoby, które dobrze sprawdzają się w przypadku pojawienia się potówek to przede wszystkim wietrzenie skóry i dbanie o to, by była sucha i czysta. Oprócz tego, można stosować kąpiele lecznicze.
Przygotowanie kąpieli leczniczych
Potówki zwykłe
Składniki: mąka ziemniaczana (skrobia)
Przygotowanie kąpieli: napełnić wanienkę wodą do wysokości 10-12 cm o temperaturze około 37-40°c (w zależności od upodobań dziecka), do pół szklanki ciepłej wody dosypać dwie łyżki mąki ziemniaczanej (skrobi), a następnie energicznie rozmieszać do całkowitego rozpuszczenia mąki i wlać do wanienki i zamieszać wodę ręką
Działanie: łagodzące, nawilżające
Stosowanie: samodzielne, 1-2 kąpiele w ciągu dnia
Uwaga: tak przygotowana woda do kąpieli jest bardzo śliska, należy zachować szczególną ostrożność podczas kąpieli i wyciągania malucha
Potówki czerwone (nadkażone)
Składniki: nadmanganian potasu
Przygotowanie kąpieli: napełnić wanienkę wodą do wysokości 10-12 cm o temperaturze około 37-40°c (w zależności od upodobań dziecka), do pół przezroczystej szklanki gorącej wody wsypać 4-6 kryształków nadmanganianu potasu, energicznie zamieszać, unieść szklankę tak, by było widać dno i pod światło zobaczyć czy kryształki na pewno rozpuściły się do końca, następnie wlać roztwór do wanienki i zamieszać wodę ręką (roztwór powinien mieć kolor różowy, nie fioletowy)
Działanie: dezynfekujące powierzchnię skóry
Stosowanie: na zlecenie lekarza i według jego wskazówek
Uwaga: nie do końca rozpuszczone kryształki nadmanganianu potasu po zetknięciu ze skórą dziecka wywołują oparzenie chemiczne – należy udać się do lekarza
Jak wyglądają potówki zwykłe?
Jak wyglądają potówki czerwone?
Warto zapamiętać, że potówki pozostawiają po sobie drobnopłatowe złuszczenia, które mogą się utrzymywać nawet do miesiąca czasu, jest to proces regeneracji skóry i nie należy tego mylić z alergiami, AZS itd.
Jeszcze raz, w skrócie
- Noworodek w trakcie upałów jest szczególnie narażony na przegrzanie i powstawanie potówek.
- Przegrzanie noworodka prowadzi do utraty wody z jego organizmu oraz podrażnienia skóry.
- Podczas upałów kobieta karmiąca powinna pić odpowiednią ilość wody, szczególnie zadbać o higienę piersi oraz nosić przewiewne ubrania z naturalnych materiałów.
- W upalne dni na czas karmienia mama może włożyć między siebie a dziecko bambusową pieluszkę, która da obojgu odczucie chłodu oraz odprowadzi pot.
- Latem, noworodka oraz niemowlę należy częściej przystawiać do piersi – nie ma potrzeby dopajania go wodą.
- W ciepłe dni, należy zwrócić szczególną uwagę na ubranka dziecka oraz zadbać o higienę miejsc trudnodostępnych dla powietrza (fałdki, podbródek itd.)
- Kąpiel w krochmalu i nadmanganianie potasu (na zlecenie lekarza) łagodzi objawy potówek.
- W trakcie stosowania kąpieli leczniczych należy zachować szczególną ostrożność (ryzyko wyślizgnięcia lub oparzenia chemicznego dziecka).
- Podstawowa zasada zwalczania potówek polega na utrzymywaniu skóry czystej i suchej.
- Materiały, które najlepiej sprawdzają się w trakcie upałów to te, które są wykonane z włókna bambusowego, wełny merynosa oraz 100% bawełny.
Słowniczek
- apatia – zobojętnienie, zniechęcenie
- AZS – atopowe zapalenie skóry; choroba skóry, której podstawowym objawem jest dokuczliwy świąd
- dezynfekcja – postępowanie mające na celu zniszczenie drobnoustrojów
- hipernatremia – zbyt wysokie stężenie sodu we krwi, czego powikłaniami mogą być nadciśnienie tętnicze oraz zaburzenia pracy serca
- mobilny – aktywny, ruchliwy, mający zdolność do przemieszczania się
- nadmanganian potasu – związek chemiczny mający między innymi silne właściwości bakterio- i grzybobójcze
- odwodnienie – zaburzenia funkcjonowania poszczególnych narządów ciała spowodowane zbyt małą ilością wody w organizmie
- optymalizacja – stworzenie najlepszych z możliwych warunków
- potówki – zmiany skórne spowodowane przegrzaniem
Źródła
- „Noworodek i jego rodzina. Praktyka położnicza”, aut. Debbie Holmes i Hilary Lumsden, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2012
- „Zrozumieć alergię”, aut. Anna Czarnecka, Studio Wydawnicze 69, Olsztyn 2007
- „Szkoła rodzenia”, aut. Dorota Ćwiek, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010
- „Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej”, aut. Franek Edward i Kokot Franiszek, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013
- „Podstawy neontologii. Podręcznik dla studentów”, aut. Janusz Gadzinowski, Marta Szymankiewicz i Ewa Gulczyńska, wydanie internetowe – Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej, Poznań 2014
- „Podstawy Neonatologii: Podręcznik dla studentów”, red. J. Gadzinowki, M. Szymankiewicz, E. Gulczyńska –http://www.bg.ump.edu.pl/eksiazki/podstawy_neonatologii.pdf, Poznań 2014
Zdjęcia
- Potówki zwykłe, zdjęcie na górze: Huidziekten.nl (http://www.huidziekten.nl/afbeeldingen/miliaria-cristallina-3.jpg)
- Potówki zwykłe, zdjęcie na dole: Huidziekten.nl (https://www.huidziekten.nl/afbeeldingen/miliaria-cristallina-2.jpg)
- Potówki czerwone, zdjęcie na górze: MedicineNet.com (http://images.medicinenet.com/images/image_collection/pediatrics/miliaria-rubra-prickly-heat-2-8.jpg)
- Potówki czerwone, zdjęcie na dole: Healthisright.com (http://healthisright.com/2012/05/home-remedies-prickly-heat-miliaria.html)
