Mit chudego (niewartościowego) mleka w piersiach jest ciągle żywy. Jeśli mama karmi swoje dziecko piersią, wiele trudności związanych z początkami macierzyństwa przypisuje się temu, co znajduje się w piersiach. Począwszy od wszelkich zmian skórnych, „brzydkich” kupek i kolek spowodowanych tym, co zjadła karmiąca kobieta, po nieprawidłowe przyrosty masy ciała dziecka, nieprzespane noce i „wiszenie na piersi”, za które podobno odpowiada właśnie tzw. „chude” mleko.
Znacie to…?
- „On ciągle wisi na piersi, bo masz chude mleko i się nie najada.” – powiedziała teściowa.
- „Pani córka słabo przybiera, bo to mleko w piersiach jest zbyt chude – proszę jej wprowadzić marchewkę i ziemniaczka.” – powiedziała pediatra.
- „Masz małe piersi, więc twoje mleko jest chude, bo nie ma skąd pobierać tłuszczu.” – powiedziała koleżanka.
- „Po trzech miesiącach karmienia mleko jest już zbyt chude i ma za mało kalorii by dziecko mogło się prawidłowo rozwijać, dlatego trzeba mu rozszerzać dietę.” – powiedziała sąsiadka.
Czy jest wśród nas mama karmiąca piersią, która ani razu nie usłyszała teorii o „chudym mleku”?
Tłuszcz w mleku kobiecym – fakty i mity
To, że w mleku wydzielanym przez kobietę jest tłuszcz, nie ulega wątpliwości. Wystarczy odciągnąć nieco mleka i odstawić na jakiś czas, by na powierzchni płynu zauważyć zbierającą się jego cienką warstwę.
W związku z tym, że skład kobiecego mleka jest jedynie w minimalnym stopniu zależny od diety kobiety (pod warunkiem, że nie jest ona znacznie niedożywiona), również i wpływ matki na ilość tłuszczu w pokarmie jest więc nieznaczny. Sposób odżywiania przez matkę ma natomiast częściowy wpływ na jakość tych tłuszczów.
Ilość tłuszczów w pokarmie kobiecym nie jest stała przez cały okres karmienia. Zmienia się wraz z zapotrzebowaniami dziecka oraz częstością jego karmienia, ale zawsze jest dla dziecka optymalna.
Mitem natomiast jest to, że pokarm produkowany i wydzielany w ciągu nocy ma większą zawartość tłuszczu, że jest bardziej kaloryczny.
Jakość tłuszczu
Tłuszcze to grupa związków organicznych charakteryzująca się podobnymi właściwościami, budową i znaczeniem biologicznym. Wyróżnia się dwa rodzaje cząsteczek tłuszczu, w zależności od wersji kwasów tłuszczowych, które je budują – są to tłuszcze nasycone oraz nienasycone.
Tłuszcze zbudowane z nasyconych kwasów tłuszczowych pochodzą głównie od zwierząt, natomiast tłuszcze zbudowane z nienasyconych kwasów tłuszczowych od roślin i ryb.
Jednym z rodzajów nienasyconych kwasów tłuszczowych są wielonienasycone kwasy tłuszczowe, a te szczególnie ważne to omega-6 i omega-3 (olej z łososia, pachnotki, dorsza, sardynki, olej lniany). To właśnie te kwasy tłuszczowe pełnią istotną rolę w diecie matki karmiącej. Ich odpowiednio duża ilość umożliwia budowę i, co za tym idzie, wzrost stężenia LC-PUFA w pokarmie kobiecym. LC-PUFA to z kolei długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe odgrywające niezwykle istotną rolę w prawidłowym rozwoju układu nerwowego oraz wzroku.
Warto w takim razie raz jeszcze podkreślić: ilość tłuszczu na danym etapie laktacji jest stała, matka jedynie w minimalnym stopniu ma na nią wpływ. Ma jednak ona wpływ na to, jakiej jakości to będą tłuszcze.
Kalorie w pokarmie kobiecym
Tłuszcze zawarte w pokarmie kobiecym stanowią jedynie około połowę jego wartości kalorycznej – za resztę odpowiadają białka i węglowodany. Kalorie to nic innego jak wartość energetyczna jaką organizm przyswaja po spożyciu danego produktu/posiłku, niezbędna do prawidłowej pracy organizmu. Kaloryczność dojrzałego mleka kobiecego jest ustabilizowana na poziomie około 75 kcal/100 ml. Jak na tym tle wypada marchewka, ziemniaczek i jabłuszko?
Z załączonych infografik z łatwością można odczytać, że wspomniane już jabłuszko czy marchewka są o wiele mniej kaloryczne od kobiecego mleka. Prawdą jest, że ziemniak kalorycznością jest zbliżony do pokarmu matki. Jednak znając wszystkie zalety wynikające z karmienia mlekiem kobiecym, ciężko znaleźć nad nim wyższość ziemniaka poza tym, że może podać go ktoś inny niż matka.
Dla celów niniejszego artykułu porównałam również kaloryczność popularnych „słoiczków dla niemowląt” dostępnych na polskim rynku. Wartość kaloryczna większości z nich była bliska 50 kcal/100g, czyli także znacznie poniżej kaloryczności kobiecego mleka. Zatem w jaki sposób mają one wpłynąć na to, że dziecko będzie lepiej przybierało na masie ciała czy przesypiało całą noc?
Nie istnieje „chudy” lub niewartościowy pokarm kobiecy. Podsumowując: chociaż matka ma minimalny wpływ na ilość tłuszczu w swoim pokarmie, to jednak poprzez swoją dietę może w niewielkim stopniu wpłynąć na jego jakość.
W związku z tym, rozszerzanie diety przed ukończonym 6 miesiącem życia dziecka z powodu jego nieprawidłowych przyrostów masy ciała, „wiszenia na piersi” czy wielu pobudek w ciągu nocy jest bezcelowe. WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) zaleca wyłączne karmienie piersią do ukończenia przez dziecko 6 miesiąca życia.
Jeszcze raz, w skrócie
- Tłuszcz w pokarmie kobiecym stanowi około 50% jego kaloryczności.
- Dieta matki karmiącej piersią ma nieznaczny wpływ na jakość tłuszczów zawartych w mleku kobiecym.
- Ilość tłuszczów w pokarmie kobiecym zmienia się na poszczególnych etapach laktacji, ale zawsze jest dostosowana do aktualnych potrzeb dziecka.
- Pokarm kobiecy produkowany w ciągu nocy nie jest bardziej bogaty w tłuszcze w porównaniu do tego produkowanego w ciągu dnia.
- Najzdrowsze tłuszcze, które powinna spożywać matka karmiąca to te, których składnikiem budulcowym są wielonienasycone kwasy tłuszczowe zawarte np. w oleju z łososia, pachnotki, dorsza, sardynkach czy oleju lnianym.
- Ilość kalorii zawarta w 100 ml dojrzałego pokarmu kobiecego (pojawiającego się po 2 tyg. życia dziecka) wynosi około 75 kcal.
- Pierwsze warzywa i owoce podawane dzieciom, a także popularne słoiczki dla niemowląt, są mniej kaloryczne niż pokarm kobiecy.
- Nie istnieje chudy lub niewartościowy pokarm kobiecy.
- Rozszerzanie diety przed ukończonym 6 miesiącem życia dziecka z powodu nieprawidłowych przyrostów masy ciała jest bezcelowe, ponieważ pierwsze posiłki podawane niemowlętom są mniej kaloryczne niż pokarm kobiecy.
- WHO zaleca wyłączne karmienie piersią do ukończenia 6 miesiąca życia dziecka.
Słowniczek
- tłuszcze – związki organiczne charakteryzujące się wysoką kalorycznością
- kwasy tłuszczowe – składniki budujące cząsteczkę tłuszczu, odpowiadające za jej „zdrową” lub „niezdrową” wersję
- LC-PUFA – długołańcuchowe wielonienasycone kwasy tłuszczowe, czyli związki zawarte w pokarmie kobiecym, odpowiadające za prawidłowy rozwój mózgu i wzroku dziecka
- kalorie – wartość energetyczna danego produktu
- kcal/100 g – ilość kilokalorii zawartych w 100 g danego produktu
- mleko dojrzałe – mleko pojawiającego się około 2 tygodnia karmienia piersią
Źródła
- „Karmienie piersią. Siedem naturalnych praw”, aut. N. Mohrbacher i K. Kendall; Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2011
- „Karmienie piersią w teorii i praktyce – Podręcznik dla doradców i konsultantów laktacyjnych oraz położnych, pielęgniarek i lekarzy”, redakcja: M. Nehring-Gugulska, M. Żukowska Rubik, A. Pietkiewicz; Medycyna Praktyczna, Kraków 2012
- „Karmienie Piersią. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci”, aut. H. Szajewska, A. Horvath, A. Rybak i P. Socha – http://www.kobiety.med.pl/cnol/images/cnol/Publikacje/karmienie_piersia.pdf
- „Tabele składu i wartości odżywczej żywności”, aut. Hanna Kunachowicz, Beata Przygoda, Irena Nadolna, Krystyna Iwanow, PZWL, Warszawa 2017
- „Dietetyka kliniczna”, aut. Jan Chojnacki, Grażyna Klupińska, Elsevier Urban & Partner, Wrocław, 2014
- Zdjęcie opatrzone opisem „Odłożona warstwa tłuszczu na powierzchni odciągniętego pokarmu kobiecego” pochodzi z serwisu www.cafemon.com, źródło: http://ugc-01.cafemomstatic.com/gen/constrain/500/500/80/2011/07/17/09/36/p4/ponjmxrh2cfpav.jpg?imageId=21912412